Afgelopen weekend trok ik naar de bioscoop met de bedoeling een recensie te schrijven over The Fantastic Four: First Steps. De film liet me echter zodanig koud dat ik het niet eens kan opbrengen, maar het thema van de film wakkerde wel een oude vlam in mij aan. Een onderwerp dat geen rol speelt in mijn leven, maar waar ik doorheen de jaren wel lang over heb nagedacht. Kinderen.
Sociaal mismaakt
Als tiener was ik sociaal mismaakt, mensen die mij toen kenden zullen dat alleen maar beamen. Een vreemde snuiter. Niet dat dit mij heeft getraumatiseerd, tot op de dag van vandaag draag ik dat feit zelfs met trots op mijn borst. Maar van een lief is dus lang niks gekomen. Toen ik dan als zestienjarige een korte (doch oprechte) fase kende waarin ik priester wilde worden, stond het voor mijn naasten en familie in steen gebeiteld. ‘Het is nen homo! Het kan niet anders!’ Langzaam maar zeker ebden dreunende vragen zoals ‘Hebt ge al een lief? Of mogen we het niet weten?’ weg. Ik was content met die rust en liet met plezier iedereen in de waan. Ondertussen ging ik maar verder met het polijsten van mijn knuppel aan de hand van allerlei uiterst hetero materialen.
Soit. Als twintiger begon ik er toch langzaam maar zeker in te slagen om die gaten in mijn sociaal kunnen dicht te plamuren. Maar het vrijgezel zijn was niet alleen gewoonte, maar ook plezier en zelfs identiteit geworden. Na enkele jaren te werken en helaas, belastingen te betalen, stond ik plots op eigen benen in een eigen woonst. Niemand om verantwoording aan af te leggen. Ik hoefde maar mijn uren te kloppen, de facturen werden automatisch betaald, en om de twee weken eens de was insteken, dat moest toch wel lukken, zeker? Enkele jaren leefde ik als Peter Pan in mijn eigen Neverland.
Tram drie naderde en fuck it, yolo. Ik installeerde Tinder en mijmerde lang over mijn profiel. Welke dwaze grap er nog bij stond weet ik niet meer, maar de centrale boodschap was deze: ‘Ik heb geen kinderen en wil er nooit.’ Een vrouw rond de dertig vinden die absoluut en resoluut géén kinderen wou, dat was geen evidentie, maar het lukte toch vrij snel. Chance dat we ook nog overeen kwamen op andere vlakken. Ik had mijn Wendy gevonden.
Al gauw moest eb wijken voor vloed. ‘En wanneer kindjes? Jullie zijn de volgende, hè!’ Opmerkingen die ik vaak weglach om mensen niet ongemakkelijk te maken. Maar we bevinden ons hier in mijn verdorven hoekje van het internet. Hier doe ik mijn goesting. Awel, doe een bruine broek aan en zet u. Ik zal het eens uitklaren.
Spijt
Sommige mensen hebben het over spijt na een kater. Een carrièreswitch of een tattoo, dat kan ook nog. De dapperen zullen zo ver gaan om spijt te betuigen over een huwelijk. Maar niemand mag zeggen dat ze spijt hebben aan kinderen te zijn begonnen. Dat is taboe, not done. Wie dat publiekelijk doet, die wordt gevierendeeld en krijgt wellicht de cover van Dag Allemaal.
Veel mensen beginnen aan kinderen niet omdat ze dat per se willen, maar omdat het de volgende stap leek in het script des levens. Ouderschap wordt ons ingelepeld als de apotheose van het volwassendom, een placebo voor echte zingeving. Kinderloze volwassenen worden bijna met medelijden bekeken, een op te lossen vraagstuk. Wanneer iemand zegt kinderen te willen, dan volgt nooit dat allerbelangrijkste woord: ‘Waarom?’ Niet zoals we dat doen bij tattoos.
Ik denk terug aan mijn eigen moeder. Reeds als tiener besefte ik een kille waarheid. Ze zag mij doodgraag, dat is zeker. Maar ze had ook spijt. En als ze haar leven opnieuw had kunnen leiden, dan had ze niet voor kinderen gekozen. Ons ma was daarin geen kleine minderheid. Haar liefde voor ons, mijn broer en ik, die was echt. Maar haar rouw om de gemiste kansen, een gemist leven, en een verloren identiteit was dat zeker ook. Daarmee worstelde zij iedere dag. Daarmee worstelen talloze ouders iedere dag.
Een kind is de meest onomkeerbare beslissing die men ooit kan nemen. De uitdrukking ‘kinderen kopen’ is bedrieglijk op de meest ironische manier, want toevlucht nemen tot Testaankoop of de Europese consumentenrechten is uitgesloten. Retourneren naar bol.com Waalwijk zit er niet in. Wie ooit ‘ja’ heeft gezegd, kan het niet meer terugnemen, die hangt vast aan een levenslange verantwoordelijkheid van de hoogste orde. Niet enkel fiscaal lopen de kosten torenhoog op, maar ook op emotioneel en sociaal vlak. Met wat geluk ben je hier na vijfentwintig jaar grotendeels van af, maar wie pech heeft is gescheten tot aan het einde van zijn dagen.
Het is mij onbegrijpelijk hoe luchtig onze maatschappij hiermee omgaat, en hoe vanzelfsprekend die ‘ja’ wordt aanzien. Complexiteit en nuance lijken uit den boze. Het moederschap moet heilig zijn. Het vaderschap moet trots zijn.
“These women are not child haters. They are not mentally ill. They are not selfish. They are simply people who became mothers because that’s what they were told they should do – and then discovered a life they could no longer escape.”
Orna Donath, Regretting Motherhood
Een vrouw bekende dat ze aan kinderen begon, omdat iedereen haar zei dat ze het zich zou beklagen als ze het niet zou doen. Niemand waarschuwde haar dat ze het zich ook kon beklagen om wél aan kinderen te beginnen. Een man gaf toe nooit kinderen te willen, maar begon er toch aan om zijn partner niet te verliezen. Uiteindelijk verloor hij hierdoor zichzelf.
Ervaringen van deze aard zijn schering en inslag, als men maar genoeg oplet en diep genoeg doorvraagt. En de grootste tragedie is dat men dit soort spijt vaak gaat aanzien als een persoonlijke mislukking, in plaats van als een hiaat in onze maatschappij.
Onze maatschappij moedigt het argeloos kweken impliciet aan. In iedere laag vinden we die boodschap. Maar het openhartig bespreken van de gevolgen, dat castigeert ze.
- Godsdienst: ‘Weest vruchtbaar, en vermenigvuldigt, en vervult de aarde.’
- Gender: ‘Een vrouw zonder kinderen is onvolledig. Een man zonder nalatenschap is een mislukking.’
- Familie: ‘Zou je je ouders geen kleinkinderen gunnen?’ of ‘Wie zal de familienaam voortzetten?’
- Romantiek: ‘Een baby kan je relatie hechter maken of zelfs redden.’
Het ouderschap is geen onheil, maar onbezonnen en onbewust ouderschap is dat wel. Als eeuwige twijfelaar kan ik op zo’n belangrijke verantwoordelijkheid nooit met zekerheid ‘ja’ antwoorden, en al zeker niet op basis van dit soort drogargumenten.
Lijden en toestemming
Na het bovenstaande moet duidelijk zijn dat ik genoeg redenen heb om geen kind te willen, maar dan zijn sommigen nog geneigd het te hebben over egocentrisme en het welzijn van het (nog niet eens verwekte) kind. Met andere woorden, een kind maken óm het kind. Het meest ongemakkelijke argument komt dan naar boven: dat van de potentiële miserie. Niet ieder kind heeft een even makkelijk leven in het verschiet, en de schuld daarvoor ligt lang niet altijd bij de ouders.
“It is curious that while good people go to great lengths to spare their children from suffering, few of them seem to notice that the one (and only) guaranteed way to prevent all the suffering of their children is not to bring those children into existence in the first place.”
“The absence of pain is good, even if that good is not enjoyed by anyone. But the presence of pain is bad, even if it’s accompanied by pleasure.”
“Coming into existence is always a serious harm. Not coming into existence is never a harm.”
David Benatar, Better Never To Have Been: The Harm of Coming into Existence
De filosofie van David Benatar zou me te ver doen uitweiden maar valt kort samen te vatten: niet geboren worden bespaart lijden. Geboren worden garandeert lijden. Het is niet voor niets dat baby’s als eerste werk uit de baarmoeder aan het bleiten gaan. Het lijdensbesef lijkt wel intrinsiek, en wordt er pas later uitgetimmerd.
Als kers op de taart kunnen we het nog hebben over toestemming oftewel consent. Terecht een hot topic het afgelopen decennium. Toestemming is cruciaal om de menselijke rechten en fatsoen te bewaren bij onder andere seks. Maar niets is belangrijker in iemands leven dan de verwekking, en het spreekt voor zich dat niemand toestemming kan geven om verwekt te worden. Kortom wordt het leven ons opgelegd, en wie nadien het gegeven paard in de mond kijkt wordt nog scheef bekeken ook.
Conclusie
Een kind maken is gokken met als inzet andermans leven, het leven van iemand die daar nooit toestemming voor heeft kunnen geven en die mogelijk enorm leed zal te verduren krijgen. Al de argumenten vóór kinderen kunnen hier voor mij niet tegen opwegen. Leven is een zwaar beroep, een niet te onderschatten stiel, en wij zijn bijlange niet allen vakmannen.
Dit was geen betoog om ons massaal te gaan steriliseren, maar wel een warme oproep tot bezinning, reflectie, en begrip voor de medemens die weigert de fakkel door te geven. Het is perfect ok om die te laten uitdoven. Wij blijven lekker Peter Pan en Wendy, en hopen op een toekomst met iets minder Verloren Jongens.
Wie zich verder wil verdiepen kan ik de werken aanraden van Thomas Ligotti, David Benatar, Emil Cioran, Peter Wessel Zapffe, en Philipp Mainländer. Allesbehalve verkwikkende literatuur, maar wel prikkelend.
“Know yourselves—be infertile and let the earth be silent after ye.”
Peter Wessel Zapffe, The Last Messiah